Ο Βασίλης Δήμας καθιέρωσε τη γεωργική του οντότητα κοντά στην αρχαία πόλη της Κορίνθου όταν άλλαξε τους βιολογικούς ελαιώνες του στην πιο αυστηρή, υψηλών απαιτήσεων κατηγορία της «βιοδυναμικής» πριν από τέσσερα χρόνια.

Οι γείτονες καλλιεργητές τον αποκαλούσαν «τρελό» και αποστασιοποιήθηκαν από τις νέες καλλιεργητικές μεθόδους του, γιατί ανησυχούσαν ότι δεν θα ήταν βιώσιμο. Αλλά ο κος Δήμας συγκαταλέγεται ανάμεσα σε μια ομάδα παραγωγών ελαιόλαδου, που πιστεύουν ότι οι υψηλής ποιότητας βιολογικές ελιές θα βοηθήσουν στην προστασία των αρχαίων αυτών καρπών από την εμπορευματοποίηση και τη νοθεία.

«Έμαθαν τον χημικό τρόπο παραγωγής με ψεκασμό των αγρών», είπε. Καθώς περπατούσε σε σειρές από ελαιόδεντρα, εξήγησε ότι τα φύλλα που καλύπτουν το έδαφος δε φαίνονται αρμονικά αλλά χρησιμεύουν ως φυσικό προστατευτικό χαλί στο έδαφος. Τέτοιες μέθοδοι δημιουργούν ένα πιο κατάλληλο προϊόν για το οποίο οι πελάτες στη Γερμανία και σε άλλες αγορές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν κάτι παραπάνω.

 Ο αγρότης Βασίλης Δήμας στο βιοδυναμικό ελαιώνα του κοντά στην Κόρινθο. Θεωρεί ότι η χρήση των βιοδυναμικών μεθόδων ενισχύει την αξία των εμπορικών σημάτων ελαιολάδου του. (Φωτογραφία: Paul Glader)

Ήδη, περίπου το 80% του ελαιόλαδου που παράγεται στην Ελλάδα κάθε χρόνο είναι ποικιλία εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου υψηλής ποιότητας. Η ανατίμηση του ελαιόλαδου παγκοσμίως, ιδιαίτερα στις πιο ευαισθητοποιημένες για την υγεία, Ηνωμένες Πολιτείες, ωθούν ορισμένες ελληνικές εταιρείες όπως του κου Δήμα να προσπαθούν να βελτιώσουν τα προϊόντα τους, την εμπορική τους στρατηγική και την επωνυμία τους ώστε να διεκδικήσουν εξέχουσα θέση στην κατηγορία της  βιολογικής, βιοδυναμικής καλλιέργειας.

Η Βιοδυναμική Ένωση στο Wisconsin ορίζει τη Βιοδυναμική καλλιέργεια  ως «μια ολιστική, οικολογική και ηθική προσέγγιση της γεωργίας, της κηπουρικής, των τροφίμων και της διατροφής». Ορισμένοι εμπειρογνώμονες της βιομηχανίας θεωρούν ότι οι «βιοδυναμικές» ή «βιολογικές» κατηγορίες είναι ξεπερασμένες ως ετικέτες, που προωθούν τις αρχαϊκές γεωργικές πρακτικές. Επισημαίνουν ότι η μεγαλύτερη διαχωριστική γραμμή στο ελαιόλαδο είναι μεταξύ της πραγματικής κατηγορίας «έξτρα παρθένο» και εκείνου που είναι χαμηλότερης ποιότητας που είναι συχνά ταγγός, στερεό ως εμπόρευμα και διατίθεται στην αγορά με δόλο.

Αλλά σχεδόν όλοι συμφωνούν στο ότι η Ελλάδα έχει μια τεράστια ευκαιρία να βελτιώσει την παραγωγή και την εμπορία των εμπορικών σημάτων υψηλής ποιότητας στον τομέα του ελαιόλαδου. Θα μπορούσε ακόμη και να είναι ένας δρόμος για μια χρεωμένη χώρα να ενισχύσει το ΑΕΠ της καθώς αγωνίζεται να βγει από τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση της.

Η McKinsey & Co. σε έκθεσή της το 2012, ανέφερε ότι η μεταποίηση τροφίμων και η γεωργία στην Ελλάδα θα μπορούσαν να πάνε από 27 δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα και 710.000 θέσεις εργασίας το 2010 σε 42 δισεκατομμύρια δολάρια και 970.000 θέσεις εργασίας μέχρι το 2020. Αυτό θα είχε μεγάλο αντίκτυπο σε μια μικρή χώρα 11 εκατομμυρίων ανθρώπων, πάνω από το 25% των οποίων είναι άνεργοι. Η Ελλάδα “εξάγει το 60% της παραγωγής της στην Ιταλία μαζικώς, ωστόσο με τον τρόπο αυτό επιτρέπει στην Ιταλία να καρπωθεί επιπλέον 50% ασφάλιστρο στην τιμή του τελικού συσκευασμένου προϊόντος”, σημείωσαν οι συντάκτες της McKinsey.

Αυτό το Σάββατο, 30 Νοεμβρίου 2013 φωτογραφία, ο Κωνσταντίνος Βασιλόπουλος λειτουργεί ένα μηχάνημα που πλένει ελιές στην οικογενειακή του επιχείρηση ελαιολάδου στο χωριό Βελανίδι, 320 χιλιόμετρα (200 μίλια) δυτικά της Αθήνας. (Φωτογραφία AP / Πέτρος Γιαννακούρης)

Σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, η Ελλάδα έχει βρεθεί πολλές φορές εκτός αγοράς από την Ιταλία και την Ισπανία (μερικές φορές από δόλο), όπως έγραψε το Extra MuMity: The Sublime and Scandalous World of Olive Oil. Λέει ότι περίπου το 70% του ελαιόλαδου που πωλείται στις Η.Π.Α. δεν είναι εξαιρετικά παρθένο, παρόλο που φέρει την ετικέτα, ως τέτοια.

Οι ελιές και τα ελαιόλαδα είναι η τρίτη μεγαλύτερη εξαγωγή για την Ελληνική Δημοκρατία. Οι πωλήσεις ελληνικού ελαιόλαδου στις ΗΠΑ αυξήθηκαν 62,5% στα 26 εκατομμύρια δολάρια το 2013, από 16 εκατομμύρια δολάρια το 2011 σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ. Οι παγκόσμιες πωλήσεις της χώρας αυξήθηκαν επίσης 72% σε 720 εκατομμύρια $, από 374 εκατομμύρια $ κατά το ίδιο χρονικό διάστημα.

«Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να είναι ο βιολογικός ελαιώνας της Ευρώπης», λέει ο Άρης Κεφαλογιάννης, διευθύνων σύμβουλος της ελληνικής εταιρείας παραγωγής ελαιόλαδου Gaea Products SA. Η εταιρεία του είναι ένας κορυφαίος παραγωγός ελαιόλαδου κορυφαίας πώλησης στην Ελλάδα, τη Γερμανία και επεκτείνεται ραγδαία στις ΗΠΑ. Είναι επίσης μέρος ενός μικρού συνεταιρισμού με τον κ. Δήμα στην Ελλάδα που σκέφτεται τρόπους να επεκτείνει την πραγματική επιχείρηση εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου από τη χώρα.

Ο κος Κεφαλογιάννης, είναι γόνος μιας γνωστής πολιτικής οικογένειας από την Κρήτη, που έπαιξε στην εθνική ομάδα υδατοσφαίρισης της Ελλάδας παίρνοντας μέρος σε τρεις Ολυμπιακούς Αγώνες και πραγματοποίησε το μεταπτυχιακό του, στο Λονδίνο. Ξεκίνησε μια ναυτιλιακή εταιρεία πριν μεταβεί σε προϊόντα που σχετίζονται με την ελιά και επιστρέφει στην Αθήνα. Η Gaea πραγματοποιεί περίπου 14 εκατομμύρια δολάρια σε πωλήσεις ετησίως και αναμένει ότι θα αυξηθεί 14% ετησίως.

(Φωτογραφία: Paul Glader)

Σε οδοιπορικό του στην ελληνική ηπειρωτική χώρα το περασμένο καλοκαίρι, ο Κεφαλογιάννης αποφάσισε να επικεντρωθεί στο branding, τη συσκευασία και την αφήγηση της ιστορίας των παραδοσιακών μεθόδων παραγωγής ελαιόλαδου στην Ελλάδα.

Η ελληνική χρηματοπιστωτική κρίση επηρέασε ορισμένες από τις πωλήσεις της Gaea στη Γερμανία και σε άλλες κορυφαίες αγορές πέρυσι. Ωστόσο, η εταιρεία του εισάγει νέα προϊόντα σνακ και επεκτείνεται στις Η.Π.Α. μετά την πρόσληψη ενός επικεφαλής των ΗΠΑ με το όνομα Ντέιβιντ Νουμάν, ο οποίος προηγουμένως διέθετε την ιταλική μάρκα Lucini Italia, η οποία πουλήθηκε στην Olive Ranch της Καλιφόρνια, το 2015.

«Η Ιταλία παράγει μερικά καλά ελαιόλαδα. Αλλά ακολουθώντας την ουρά των Ελλήνων, αγόραζαν ελιές από όλη τη Μεσόγειο και το έδωσαν ως ιταλικό ελαιόλαδο », λέει ο Neuman. «Αυτή είναι η στιγμή που η Ελλάδα μπορεί να ανακτήσει μέρος αυτής της αγοράς.»

Η Neuman αναμένει ότι οι πωλήσεις της εταιρείας στις ΗΠΑ θα διπλασιαστούν το 2016 σε 6 εκατομμύρια δολάρια, από 3 εκατομμύρια δολάρια το 2014. «Υπάρχει μια σημαντική στροφή των καταναλωτών στην ποιότητα», είπε. «Είμαστε ένα από τα εμπορικά σήματα που οι άνθρωποι ταυτίζονται με την ποιότητα και την ηθική παραγωγή τροφίμων».

Όταν η πίστωση ήταν αυστηρή στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2015 καθώς οι διαπραγματεύσεις χρέους με την ΕΕ σταμάτησαν, η θυγατρική των ΗΠΑ θα μπορούσε να πληρώσει έναν λογαριασμό για τη μητρική εταιρεία και να λάβει πίστωση. «Τους κράτησε στη δουλειά», είπε ο Neuman. «Θα μπορούσαμε να στέλνουμε χρήματα αν χρειαζόταν». Εν τω μεταξύ, οι πωλήσεις της Gaea συνέχισαν να αυξάνονται 28,7% στην Ελλάδα το 2015, ακόμη και όταν η ελληνική βιομηχανία τροφίμων λιανικής υποχώρησε κατά 25% την ίδια περίοδο.

Η Ελλάδα κέρδισε μερίδιο αγοράς από την Ιταλία τα τελευταία χρόνια, ιδίως στα υπερτιμημένα τμήματα όπως το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, το βιολογικό λάδι και το βιοδυναμικό ελαιόλαδο. Η Ιταλία μαστιζόταν από άσχημες καιρικές συνθήκες, μια ασθένεια δέντρων και μια μύγα που έπληττε ελιές, που προκάλεσαν μείωση της παραγωγής κατά 34%. Περίπου 1 εκατομμύριο από τα 10 εκατομμύρια ελαιόδεντρα στη χερσόνησο του Salento εμφάνισαν μια ασθένεια που ονομάζεται Xylella fastidiosa ή «ebola ελιάς» που σκοτώνει αργά τα δέντρα.

Ο Αμερικανός λιανοπωλητής Costco Wholesale άλλαξε την προμήθεια στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο για το μπουκάλι 2 λίτρων Kirkland Signature στην Ελλάδα από την Ιταλία πέρυσι, αντικαθιστώντας την πράσινη ετικέτα και το καπάκι στα μπουκάλια με μπλε το του Αιγαίου. Η Whole Foods Market πρόσθεσε λάδια Gaea και συσκευασμένες ελιές τον Ιούλιο σε πολλά από τα καταστήματά της στα βορειοανατολικά. Αν και η Ιταλία και η Ισπανία παραμένουν ηγετικές δυνάμεις, «Έχουμε δει αύξηση των ελαιόλαδων άλλης προέλευσης τα τελευταία χρόνια», λέει ο Dwight Richmond, συντονιστής παγκόσμιας αγοράς ειδών παντοπωλείου στο Whole Foods. Είπε ότι οι πελάτες γίνονται πιο ενημερωμένοι και ενδιαφέρονται για τα ελαιόλαδα. Αυτός και άλλοι συγκρίνουν τα ελαιόλαδα με τα κρασιά, υποδηλώνοντας ότι οι Αμερικανοί καταναλωτές θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε αύξηση εταιρειών, ποιότητες και σημεία τιμών. Η Whole Foods προσφέρει 15 μάρκες ελληνικών ελαιόλαδων σε όλη την εταιρεία και προσθέτει λάδια από Καλιφόρνια, Αργεντινή, Αυστραλία, Τυνησία, Χιλή και Παλαιστίνη.

Στο κέντρο του Huntington της Νέας Υόρκης, οι επισκέπτες δεν μπορούν να βρουν μόνο ένα αλλά δύο γκουρμέ καταστήματα λιανικής ελαιόλαδου στη Main Street. Στο The Crushed Olive, οι αγοραστές φτιάχνουν σειρές αρωματικών ελαίων και ξιδιών σε δεξαμενές από ανοξείδωτο ατσάλι. Οι πελάτες μπορούν να δοκιμάσουν τα λάδια βυθίζοντας κομμάτια ψωμιού σε διαφανή πλαστικά ποτήρια γευσιγνωσίας των λαδιών. Τα λάδια έχουν εξωτικά ονόματα όπως “Persian Lime Fused” ή “Wild Mushroom & Sage Infused”. Τα μέλη του προσωπικού ενημερώνουν τους πελάτες για τις μικτές και τις κανονικές ποικιλίες. Γνωρίζουν για νοθεύσεις στον κλάδο, αλλά δεν ήταν απολύτως σαφείς σχετικά με την προέλευση των λαδιών που αγοράζει η εταιρεία τους.

Ένα τετράγωνο μακριά από τη Main Street, ο George Munoz κατέχει το The Olive Tree, έναν παρόμοιο αλλά ανταγωνιστικό προμηθευτή αναμειγμένων  ελαιόλαδων. «Υπάρχει χώρος για όλους», λέει ο Munoz. “Είναι ένας υγιής ανταγωνισμός.”

(Φωτογραφία: Paul Glader)

Ενώ το αντίπαλό του κατάστημα είναι ένα franchise, ο Munoz λέει ότι έχτισε το οικογενειακό του κατάστημα με τους δύο γιους του και έμαθε τη βιομηχανία μπύρας από τον πατέρα του. Παίζει τον Frank Sinatra στο ηχοσύστημα του καταστήματος την Κυριακή το απόγευμα καθώς συσκευάζει ένα γκουρμέ καλάθι δώρων για έναν πελάτη. Λέει ότι το κατάστημά του ήταν τόσο απασχολημένο τον πρώτο χρόνο του, «δεν μπορούσα να το χειριστώ». Πιστεύει ότι υπάρχει μια τεράστια αγορά στην Αμερική «σχετικά με το πώς να εκπαιδεύονται οι άνθρωποι να τρώνε καλύτερα».

Μια παγκόσμια τάση

Η τάση δημιουργίας βιοτεχνικών ποικιλιών που πωλούν σε τιμή υψηλή δεν είναι μόνο στην Ελλάδα. Ο Musa Al-Saket είναι Διευθύνων Σύμβουλος και πρόεδρος του Ομίλου Alia στην Ιορδανία (Αποκάλυψη: Ο Al-Saket ήταν συμμαθητής EMBA μαζί μου, στο The Berlin School of Creative Leadership), ο οποίος διαθέτει ορυχεία, κατασκευαστική εταιρία και έναν ραδιοφωνικό σταθμό. Το 2002, ξεκίνησε μια εταιρεία ελαιόλαδου με την επωνυμία «Zaitt», που σημαίνει «λάδι» στα αραβικά γιατί πάντα απολάμβανε το φαγητό και πίστευε ότι είχε περισσότερες δυνατότητες. «Η γιαγιά μου το χρησιμοποίησε στο πρόσωπό της, στα μαλλιά της και μαγείρευε με αυτό», είπε.

Αρχικά, νόμιζε ότι θα συσκευάζονταν και θα πουλούσε το λάδι. Αλλά άνοιξε επίσης ένα πιεστήριο για να διατηρήσει την ποιότητα στην αλυσίδα προϊόντων και εφοδιασμού. Αγοράζει μερικές ελιές από το βόρειο τμήμα της Ιορδανίας κοντά στο όρος. Nebo, όπου λέγεται ότι ο προφήτης Μωυσής είχε δει τη γη της υπόσχεσης. Ο Al-Saket λέει ότι οι ελιές είναι εκατοντάδες ετών και έχουν υψηλή αντιοξειδωτική αξία και χαμηλότερη περιεκτικότητα σε λιπαρά.

Ο Saket σημείωσε σταθερή αύξηση των πωλήσεων μεταξύ 2% και 3% ετησίως, τόσο στην Ιορδανία, όσο και με τις εξαγωγές των τριών εμπορικών σημάτων εξαιρετικά παρθένου και βιολογικού ελαιόλαδου με την επωνυμία Nabali και την ονομασία Holiva. Λέει ότι πολλοί Ιορδανοί καταναλωτές αγόρασαν προηγουμένως ελαιόλαδο από μεγάλα κουτιά. Η εταιρεία του ήταν από τους πρώτους που πούλησε το λάδι σε μπουκάλια καλύτερης ποιότητας.

Η ελαιοκαλλιέργεια στην Ελλάδα αποφέρει έσοδα 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε αγροτικές περιοχές και επηρρεάζει περισσότερους από 520.000 ελαιοκαλλιεργητές στην Ελλάδα (πολλές από αυτές στην περιοχή της Πελοποννήσου και στο νησί της Κρήτης, με ελαιόδεντρα που χρονολογούνται από τους Βιβλικούς χρόνους). Οι Έλληνες αγρότες τείνουν να χρησιμοποιούν πιο παραδοσιακές τεχνικές παραγωγής παρά βιομηχανικές μεθόδους μεγάλης κλίμακας.

Στα 16 εκτάρια του, ο Δήμας διατηρεί έναν αιωνόβιο ελαιώνα, σταφύλια και σύκα. Επιτρέπει στα φυτά να μεγαλώνουν στο χωράφι που προσελκύει έντομα φιλικά προς τις καλλιέργειες του και δημιουργούν φυσικά εμπόδια ενάντια σε προβληματικά έντομα. Όλη η συγκομιδή γίνεται με το χέρι. Οδηγεί τις ελιές σε έναν κοντινό ελαιοτριβείο και συνήθως τις προετοιμάζει για την εξαγωγή τους στην αγορά, με την επωνυμία «Δήμας». Και, μέχρι στιγμής, οι μέθοδοι του φαίνεται να λειτουργούν.

Ο Αγρονόμος Σοφοκλής Μιχαηλίδης (δεξιά), εισάγει ελαιόλαδα του Δήμα στη Γερμανία, όπου τα πωλεί σε καταστήματα που διαθέτουν γκουρμέ, βιοδυναμικά προϊόντα (Φωτογραφία: Paul Glader)

Ο Δήμας, ηλικίας 45 ετών, έχει δει τις πωλήσεις να αυξάνονται 10% κάθε χρόνο από τότε που η εταιρεία του έγινε βιοδυναμική ως «BioDimas». Πουλάει το 90% των προϊόντων του στη Γερμανία κάθε χρόνο, όπου ο γεωπόνος Σοφοκλής Μιχαηλίδης, ιδιοκτήτης της BioIlios στη Γερμανία, βοηθά στην αγορά της μάρκας Dimas και δύο ιδιωτικές ετικέτες “Familie Dimas” και “Vasili’s Dimas” σε Γερμανούς λιανοπωλητές. Μερικοί έμποροι λιανικής έρχονται στην Ελλάδα για να γνωρίσουν τον Βασίλη και την οικογένειά του. Περίπου το 30% των ετήσιων εσόδων της εταιρίας του κου Δήμα προέρχεται από την πώληση έξτρα παρθένου ελαιόλαδου.

Ο Δήμας λέει ότι η τρέχουσα συγκομιδή είναι ισοδύναμη με την προηγούμενη χρονιά, παράγοντας έως και εννέα τόνους βιοδυναμικού ελαιόλαδου, παρά τη δυσάρεστη καταιγίδα από χαλάζι το καλοκαίρι του 2015 που έπληξε μερικές από τις ελιές και άλλα φρούτα.

Αναμένει ότι τα έσοδα θα αυξηθούν 25% ετησίως, καθώς ωριμάζουν τα νεαρά σύκα του. Ελπίζει ότι θα του επιτρέψει να διατηρήσει τα επίπεδα ποιότητας του και να στείλει τα παιδιά του στο εξωτερικό για τριτοβάθμια εκπαίδευση. «Δεν είμαστε τεμπέληδες,» λέει ο Δήμας. «Δουλεύουμε σκληρά»